Sinds de bloei van de geschiedschrijving onder Leopold von Ranke in de negentiende eeuw, is veel veranderd in deze discipline. Sinds de jaren zestig zijn historici volop gebruik gaan maken van digitale hulpmiddelen waaronder de computer.[1]  Anno 2016 is het gebruik van deze digitale hulpmiddelen ‘hotter then ever’. Het historisch-academische veld wordt verrijkt door deze technologie. Het maakt de historicus gemakkelijker als het aankomt op het raadplegen van bronmateriaal, wat als latent gevolg heeft dat onderzoek meer de diepte in kan gaan. Dit type onderzoek genaamd Digital History; het gebruik van digitale technologie bij historisch onderzoek wordt meer en meer interdisciplinair. Wij als historici merken dit. Moeten wij deze ontwikkeling schuwen? Nee, mits de balans binnen dit interdisciplinair veld wordt behouden. Historici moeten zich ervan bewust zijn, dat het gebruik van digitale middelen de historicus dwingt anders tegen het onderzoeks- en bronmateriaal aan te kijken. Wat Digital History behelst is lastig te beantwoorden. Er zitten veel verschillende aspecten aan. Wat echter duidelijk naar voren komt zijn twee punten: de omgang met bronnen, gedigitaliseerd of digitaal ‘geboren’ en de gevolgen van de digitalisatie voor geschiedenis als discipline.

Technologie is vandaag de dag onlosmakelijk verbonden met academisch onderzoek. Het is dan ook gek om Digital History als een discipline te beschouwen binnen het historisch onderzoek net zoals culturele, politieke, militaire of economische geschiedenis. Alsof het digitale aspect binnen deze onderzoeksrichtingen volledig los te koppelen zijn. Digital History kan eerder beschouwd worden als een tijdperk binnen de ontwikkeling van de discipline waar andere onderzoeksmethoden de bovenhand gaan voeren, waarvan historici zich bewust moeten worden. Digitale bronnen zijn vergankelijker ten opzichte van traditionele bronnen. Een boek valt over veertigjaar nog steeds te lezen. Het materiaal is niet vergaan. Geldt dit ook voor digitale bronnen? Als we een Cd-Rom met software nemen van tienjaar geleden en we proberen die af te spelen, zal het afspeelmedium de Cd-Rom niet meer herkennen. De data is vergaan omdat het materiaal langzaam slechter wordt of het afspeelmedium beschikt niet meer over de software om de data te kunnen herkennen.[2] Deze vergankelijkheid vereist een andere discipline dan de historische om tegen te kunnen gaan. Historici moeten rekening houden met de vergankelijkheid van digitale bronnen. De vergankelijkheid verreist dan ook andere onderzoeksmethoden. Methoden die nog niet aangeboden worden op universitaire opleidingen.

Een tweede verandering veroorzaakt door Digital History is de toegankelijkheid van bronnen. Veel archieven en musea zijn begonnen met het digitaliseren van hun bronnen. Waar eerst een historicus naar het archief moest om een document te raadplegen, kan hij nu vanuit zijn werkplek hetzelfde document onderzoeken op zijn computer. Archiefmateriaal wordt hierdoor toegankelijker. Bovendien kunnen meerdere historici het document tegelijkertijd raadplegen. Dit geld ook voor het publiek. Zij kunnen met één muisklik ook toegang krijgen tot bronmateriaal, aangezien door de digitalisering het risico op beschadiging van documenten tot een minimum is teruggebracht.

Met de bovenstaande alinea’s in gedachten is het gemakkelijker om de vraag te stellen: ‘wat is Digital History’? Er kan gesteld worden dat het niet zozeer een discipline op zichzelf behelst, als meer een verandering binnen de bestaande historische discipline. Het is een verandering in de manier waarop historici en historisch onderzoek omgaan met gedigitaliseerd en digital born bronmateriaal.[3] Tevens is Digital History een verandering binnen de publieksgeschiedenis. Je zou kunnen stellen dat Digital History, het digitaliseren van bronmateriaal, de toegankelijkheid heeft gedemocratiseerd. Bronmateriaal is niet alleen meer voor de historicus!

Noten

[1] Gerben Zaagsma, ‘On Digital History’, in: Low Countries Historical Review 128 afl. 4 (2013), 3-29 aldaar 4.

[2] Wolfgang Enst, ‘Cultural Archive versus Technomathematical Storage’, in: The Archive in Motion New Conceptions of the Archive in Contemporary thought and New Media Practices (Interface Media, Oslo 2010), 53- 76 aldaar 61.

[3] Digital Born: bronmateriaal wat binnen de digitale perken is ontstaan en wat geen fysieke vorm heeft binnen de realtime.