In de late oudheid had het christendom zich verspreid over heel het Romeinse Rijk, doordat keizers Constantijn en Theodosius het christendom gingen gedogen. Theodosius riep het geloof zelfs uit tot officiële staatsgodsdienst van het rijk. Het christendom had vooral een grote aanhang in de steden, waar bisschoppen de plaatselijke christelijke gemeentes leidden. Buiten de steden bleken vooral de oude, voorchristelijke gewoonten nog hoogtij te vieren.

Een terugval naar het ‘oude’

Doordat het christendom een relatief jonge godsdienst was, had het voor de val van Rome in 476 nog niet tijd gehad om diep te wortelen. Vandaar dat diezelfde val als gevolg had dat het christendom aan populariteit en gelovigen verloor. Vooral op de plekken waar christenen in de minderheid waren, verdween het geloof grotendeels. Zo ook in het noorden van Gallië – het huidige Noord-Frankrijk – en in delen van Brittannië – het huidige Engeland. Daar werd de christelijke bevolking na de val van het West-Romeinse Rijk geregeerd door Germaanse koningen die hun eigen goden aanbaden. In de delen ten noorden en oosten van de rivier de Rijn – waar de Romeinen nooit hadden weten door te dringen – was het christendom helemaal nog niet aanwezig.

Niet een goede christen?

De stammen die voor de val van het West-Romeinse Rijk het rijk al hadden weten binnen te dringen, waren wel christelijk. Door de bisschop van Rome – de Paus – werden zij echter gezien als ‘ketters’. Deze stammen volgden het arianisme, een geloofsstroming die Jezus en de Heilige Geest als scheppingen van God zagen in plaats van dat ze een onderdeel van God zelf waren. Toen de Frankische koning Clovis uit het (konings)huis van de Merovingen zich in 496 liet dopen, bekeerde hij zicht tot de overheersende, katholieke versie van het christendom. Met deze daad kon hij op de steun rekenen van de bisschoppen in de voormalig Romeinse steden, die op lokaal niveau veel macht hadden. Dankzij de bisschoppelijke steun wist Clovis heet Gallië te veroveren.