Tijdvak 2: Van mythen tot macht, de tijd van Grieken en Romeinen

In de klassieke oudheid (750 v.C.-500 n.C.) was Griekenland een verzameling van eilanden en gebieden, gescheiden door natuurlijke barrières zoals bergen en zee. Hierdoor ontstonden er tussen 800 en 500 v.C. ongeveer 700 stadstaten, ook wel polisEen stadstaat met eigen bestuur en wetten genoemd. Een polis bestond uit een stad met omliggend land, waar gewassen werden verbouwd voor consumptie en handel. Hoewel elke polis bestuurlijk zelfstandig was, waren de Grieken cultureel verenigd. Ze spraken dezelfde taal, geloofden in dezelfde goden en vertelden dezelfde heldenverhalen, wat zorgde voor een gezamenlijke Griekse identiteit.

Bestuursvormen in Griekenland

In de Griekse wereld kwamen verschillende bestuursvormen voor. Een monarchieEen regeringsvorm waarin een koning of koningin de macht heeft was een bestuursvorm waarbij een koning de leiding had. Een andere vorm was de aristocratieBestuur door een groep edelen, waarbij de adel de macht in handen had. Soms grepen individuen de macht, wat leidde tot een tirannieBestuur door een alleenheerser die vaak met geweld de macht heeft gegrepen. Ten slotte ontwikkelde Athene een nieuwe bestuursvorm, de democratieEen regeringsvorm waarin de macht bij de burgers ligt, waar de burgers zelf rechtstreeks beslissingen namen. Doordat de Griekse wereld uit zoveel stadstaten bestond met elk een eigen bestuursvorm, voerden de Grieken ook filosofische discussies over politiek en burgerschapHet hebben van politieke en maatschappelijke rechten als inwoner van een stad, gebied of land. Zoals over de vraag welke regeringsvorm de beste was; onder welk bestuur een inwoner het gelukkigst was en wat burgerschap precies inhield.

De Atheense democratie is de bekendste van alle bestuursvormen. Deze werd ingevoerd in 509 v.C. door Kleisthenes en was een directe democratieBurgers stemmen zelf over politieke voorstellen, bijvoorbeeld in een volksvergadering. Alle vrije mannen boven de 18 jaar moesten deelnemen aan de volksvergadering, waar belangrijke beslissingen werden genomen. Vrouwen en mannen die niet uit Athene kwamen hadden geen burgerrechten. Om machtsmisbruik te voorkomen, bedachten de Atheners het ostracismeSysteem waarbij burgers jaarlijks iemand konden verbannen die verdacht werd van machtsmisbruik, waarbij burgers jaarlijks iemand konden verbannen die verdacht werd van machtsmisbruik.

Wetenschappelijk denken van de Grieken

De Grieken ontwikkelden een nieuwe manier van denken die gebaseerd was op logica en observatie, in plaats van mythologie. Ze geloofden dat natuurlijke verschijnselen verklaard konden worden door natuurwetten. Dit leidde tot vooruitgang in geneeskunde, filosofie en geschiedenis. Bekende filosofenDenker die zoekt naar logische verklaringen voor verschijnselen of antwoorden op levensvragen zoals Socrates, Plato en Aristoteles stelden vragen over ethiek, kennis en het universum, wat de basis legde voor de westerse filosofie. Zo vroegen zij zich af of begrippen als rechtvaardigheid, geluk of schoonheid voor iedereen hetzelfde was? Andere filosofen als Hippocrates zochten naar lichamelijke problemen als verklaring voor ziektes, in plaats van deze toe te schrijven aan de goden.

Sommige filosofen richtten zich vooral op de mens zelf. Karakter en gedrag, was dat aangeboren of aangeleerd? Door contact met andere volken hadden de Grieken kunnen vaststellen dat andere volken heel andere gewoontes hadden dan zij. Zo was de Griekse geschiedschrijver Herodotos in Egypte geweest. Hij schreef met grote verwondering over dat land. In zijn onderzoek naar het ontstaan en verloop van de oorlog tussen de Grieken en de Perzen probeerde hij feiten en meningen van elkaar gescheiden te houden en gebeurtenissen vanuit verschillende gezichtspunten te bekijken.

Verspreiding van de Griekse Cultuur

De Griekse cultuur verspreidde zich buiten Griekenland door handel en kolonisatie. Griekse handelaren en kolonisten stichtten nieuwe stadstaten langs de kusten van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. Deze nieuwe poleisMeervoud van polis, een stadstaat met eigen bestuur en wetten namen vaak de Griekse cultuur en bestuursvormen over van de moederpolis.

De veroveringen van Alexander de Grote speelden ook een grote rol in de verspreiding van de Griekse cultuur. Alexander de Grote, geboren in 356 v.C., was de zoon van koning Philippus II van Macedonië. Na de moord op zijn vader in 336 v.C., volgde Alexander hem op als koning. Hij zette de plannen van zijn vader voort en begon een grootschalige militaire campagne tegen het Perzische Rijk. Zijn veldtochten brachten hem van Griekenland naar Egypte en verder naar het oosten tot aan de Indusvallei in India. Alexander stond bekend om zijn strategisch inzicht en zijn vermogen om grote veldslagen te winnen. Hij creëerde een van de grootste rijken in de geschiedenis, dat zich uitstrekte van Griekenland tot aan India. Zijn veroveringen verspreidden de Griekse cultuur en ideeën over een groot deel van de bekende wereld, wat leidde tot de Hellenistische periode. Na zijn dood in 323 v.C. in Babylon, op slechts 32-jarige leeftijd, viel zijn rijk uiteen door interne conflicten en de strijd om opvolging. Desondanks blijft Alexander de Grote een iconische figuur in de geschiedenis vanwege zijn militaire genialiteit en de blijvende impact van zijn veroveringen.

In de Oudheid waren er veel verschillende religies. De meeste religies in die tijd waren polytheïstisch, wat betekent dat ze in meerdere goden geloofden. De Romeinen bijvoorbeeld, hadden een pantheon van goden, elk met hun eigen specifieke taken en verantwoordelijkheden. Religie was dan ook een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven. Thuis en in tempels werd geofferd en gebeden voor geluk en gezondheid.

Het jodendom

In tegenstelling tot deze polytheïstische religies, was het jodendom monotheïstischMonotheïsme: een godsdienst waarin één god wordt vereerd. . Dit betekent dat de volgelingen van deze religie geloofden in het bestaan van slechts één god. Voor de joden was dit de God van Israël, die zij vereerden in tempels, waarvan de grootste in Jeruzalem stond. Deze God werd gezien als almachtig en verantwoordelijk voor alles wat er in de wereld gebeurde.

Een ander belangrijk kenmerk van het jodendom was het belang van heilige teksten. Terwijl de Romeinen en Grieken geen vaste religieuze teksten hadden en hun religieuze gebruiken vaak door priesters en keizers werden bepaald, hadden de joden een verzameling van religieuze handelingen, verhalen, liederen en wijsheden die zij tijdens bijeenkomsten gezamenlijk lazen. Deze teksten werden later door de christenen overgenomen in het Oude Testament van de Bijbel.

Daarnaast hadden de joden strikte religieuze voorschriften waaraan zij zich moesten houden. Deze voorschriften maakten hen herkenbaar als joden. Zo werden jongens besneden en mochten bepaalde etenswaren, zoals schaaldieren en varkensvlees, niet gegeten of aangeraakt worden. Deze voorschriften zorgden voor een sterke onderlinge verbondenheid onder de joden.

In de zesde eeuw v.Chr. werden de Joden vanuit hun moederland Palestina als slaven weggevoerd naar Babylonië, een koninkrijk in Mesopotamië. Vanaf dat moment leefden ze in diasporaVerspreiding van een volk over vele landen. . Tijdens de hellenistische periode trokken sommige Joden terug naar Palestina, anderen bleven wonen in Syrië, het huidige Turkijke en Egypte maar ook Europa.

Het ontstaan van het christendom

Het christendom ontstond uit het jodendom in de eerste eeuw na Christus. Dit gebeurde in een tijd waarin de joden hoopten op de komst van een verlosser, een messiasRedder, verlosser, heilbrenger. , die hen zou bevrijden van de Romeinse overheersing. Verschillende mannen hadden zich al uitgeroepen tot messias, maar geen van hen werd algemeen erkend. Dit veranderde met de komst van Jezus van Nazareth, die rond het jaar 30 na Christus begon te prediken. Jezus verkondigde een boodschap van verdraagzaamheid en vergiffenis, en hij bekritiseerde de joodse priesters die handelaren toestonden om handel te drijven op het terrein van de tempel.

Jezus’ boodschap was vooral aantrekkelijk voor de armere joden, omdat zij geen priesters meer nodig hadden om in de hemel te komen. Zijn populariteit en zijn kritiek op de priesters maakten hem echter ook vijanden. Uiteindelijk werd Jezus door de joodse rechtbank ter dood veroordeeld en door de Romeinen gekruisigd. Na zijn dood geloofden zijn volgelingen dat hij was gestorven als een offer voor de hele mensheid en dat hij drie dagen later was opgestaan uit de dood. Dit geloof in de opstanding van Jezus vormde de basis van het christendom.

Een van Jezus’ trouwste volgelingen, Paulus, speelde een cruciale rol in de verspreiding van het christendom. Hij verkondigde dat het geloof in Jezus Christus en God niet alleen was weggelegd voor joden, maar voor iedereen die wilde geloven. Paulus zorgde er ook voor dat de strikte joodse leefregels en de besnijdenisplicht niet golden voor de volgelingen van Christus. Hierdoor splitste het christendom zich volledig af van het jodendom.

De groei van het christendom in de Romeinse tijd

In de tijd van Paulus was het christendom nog een kleine religie, maar het zou zich snel verspreiden over het Romeinse Rijk. Deze snelle groei kan worden verklaard door een aantal factoren. Ten eerste was het christendom goed georganiseerd. Paulus en andere volgelingen stelden opzichters aan in de gemeenschappen die zij bezochten, die op hun beurt ook weer het geloof zouden verspreiden. Deze opzichters groeiden uit tot priesters en bisschoppen, en zij kwamen regelmatig bij elkaar om te overleggen tijdens concilies.

Daarnaast was het christendom aantrekkelijk voor veel mensen, vooral voor vrouwen en armen. In tegenstelling tot het jodendom, waar je als jood geboren moest worden, en het Romeinse geloof, waar offers geld kostten, hoefde je bij het christendom alleen maar te geloven. Bovendien verkondigden de volgelingen van Jezus dat in de ogen van God vrouwen net zo belangrijk waren als mannen. Dat maakte de boodschap van de KerkOrganisatie die leiding geeft aan de christenen. heel aantrekkelijk, waardoor het aantal christenen spectaculair steeg.

Het christendom als staatsgodsdienst

Aanvankelijk maakten de Romeinen zich niet veel zorgen over het christendom. Alle geloven werden geaccepteerd, zolang de Romeinse goden werden vereerd en religieuze rituelen werden uitgevoerd. Christenen weigerden echter om andere goden te vereren en deden niet mee aan de keizervereringen. Dit leidde tot vervolgingen, zoals onder keizer Nero in het jaar 64 door hen te kruisigen, levend te verbranden of aan wilde dieren te voeren. Ondanks deze vervolgingen bleef het aantal christenen groeien.