Kenmerkende aspecten tijdvak 7: pruiken en revoluties

In de achttiende eeuw werd de Europese overzeese expansie verder uitgebreid. In Azië en Afrika was deze gericht op handel. In Amerika werden plantagekoloniën gesticht: gebieden die economisch volledig afhankelijk waren van de productie van één of enkele exportgewassen. Een voorbeeld daarvan is Suriname. Op grote landbouwondernemingen (plantages) in Suriname werd onder meer suiker aangeplant, waarbij het werk werd gedaan door tot slaaf gemaakten die vanuit Afrika door de West-Indische Compagnie (WIC), een Nederlandse handelsorganisatie, werden aangevoerd. Deze trans-Atlantische slavenhandelDe inkoop van West-Afrikaanse tot slaafgemaakten, het transport van deze tot slaafgemaakten naar Zuid-Amerika en de verkoop daar aan plantagehouders. bereikte zijn hoogtepunt in de achttiende eeuw, toen tussen 1700 en 1800 ongeveer zes miljoen mensen werden verscheept. Europese landen profiteerden economisch sterk van deze handel, terwijl de menselijke kosten enorm waren.

In de tweede helft van de achttiende eeuw ontstond, mede onder invloed van verlichte denkbeelden – maar ook vanuit christelijke naastenliefde – een tegenbeweging. Abolitionisten, zoals de Engelse politicus William Wilberforce, protesteerden tegen de trans-Atlantische slavenhandel, de slavernij en de mensonterende toestanden op de plantages. Die tegenbeweging wordt het abolitionisme (van het Engelse ‘to abolish’ = afschaffen) genoemd. Onder andere door hun verzet zou in de 19e eeuw eerst de slavenhandel en daarna de slavernij worden verboden.

De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog

De eerste democratische revolutiePlotselinge en ingrijpende verandering in het regeren van westerse landen in het laatste kwart van de 18e eeuw. was in Noord-Amerika (1776) waar Engelse koloniën zich onafhankelijk verklaarden van de Engelse koning. De opstellers van de Onafhankelijkheidsverklaring waren geïnspireerd door de politieke ideeën van de Verlichting. Alle mensen waren volgens hen gelijk geschapen en hadden rechten die hun niet konden worden afgenomen: leven, vrijheid en het streven naar geluk. Het gezag van de overheid moest berusten op de wil van het volk. In de grondwetWet die onder meer de grondbeginselen van een staat en klassieke grondrechten bevat, zoals het recht op vrije meningsuiting. werden regeringstaken gesplitst in drieën: een uitvoerende, een wetgevende en een rechterlijke macht. Sindsdien heeft Amerika een systeem waarbij ieder van de drie machten in toom wordt gehouden door de andere twee. In de Bill of Rights werden daarna de belangrijkste grondrechtenRecht dat door de grondwet wordt gewaarborgd of dat de mens van nature toekomt, zoals het recht op gelijke behandeling. vastgelegd.

De Franse Revolutie

De belangrijkste democratische revolutie in Europa was de Franse Revolutie die begon in 1789. Op 14 juli kwam alle onvrede in dat land tot een uitbarsting: onvrede over de ongelijkheid tussen standen en het misbruik van voorrechten, over de onvrijheid en de willekeur van de koning, over de economische tegenslag en het gebrek aan daadkracht van de regering. Verlichte denkers boden een aantrekkelijk alternatief van meer vrijheid en van gelijkheid. Tijdens de revolutie die volgde, werden deze vastgelegd in een Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger. Daarmee stortte ook het ancien régime ineen.

De vraag was daarna wie er staatsburgerEen inwoner van een staat die burgerrechten heeft. moesten zijn: alle volwassen inwoners van de staat of slechts een gedeelte. Er werd gekozen het staatsburgerschap te beperken tot mannen, en wel die mannen die blijk gaven van enig ontwikkelingspeil en economische zelfstandigheid. Daarom werd het kiesrecht beperkt tot de rijkste laag van de mannelijke burgerij.

Het afbreken van de oude macht was meestal gemakkelijker dan het met succes vestigen van een nieuw democratisch bestuur. Dat laatste lukte alleen in de Verenigde Staten. In Frankrijk liep de revolutie uit op de dictatuur van Napoleon.